Monopolie - Wat is een monopolie?
Een monopolie is een situatie waarin één bedrijf een bepaalde sector volledig domineert en dus geen concurrentie heeft.
Een monopolist heeft over het algemeen controle over meerde delen van een markt, van grondstoffen tot het eindproduct. Doordat er geen concurrentie is, heeft de consument geen keus tussen verschillende producten en kan de monopolist zelf de prijs en kwaliteit van zijn product bepalen.
Zijn monopolies legaal?
Monopolies zijn in principe illegaal, een gebrek aan concurrentie kan er namelijk toe leiden dat een bedrijf de volledige controle over een markt heeft, waardoor de kans op corruptie, hogere prijzen en slechtere kwaliteit toeneemt.
Toch komen monopolies in bepaalde uitzonderingsposities wel voor, we spreken dan vaak van “natuurlijke monopolies”, dit zijn bedrijven die verregaande voordelen ondervinden aan schaalvergroting en daardoor doorgroeien. Vaak zijn dit bedrijven die (deels) door de overheid gereguleerd of bezeten worden, denk bijvoorbeeld aan postbedrijven, het openbaar vervoer en nutsbedrijven.
Hoe herkent u een monopolie?
Er zijn een aantal specifieke eigenschappen waaraan u kunt herkennen dat u waarschijnlijk met een monopolie te maken heeft, zoals:
Hoge toegangsdrempels, als er sprake is van een monopolie zal het voor potentiële concurrenten heel erg moeilijk of zelfs onmogelijk zijn om de markt te betreden.
Er is slechts één aanbieder van een product of service, als er sprake is van een monopolie heeft u meestal geen keuze tussen verschillende producten of diensten binnen een desbetreffende categorie.
Controle van de prijzen, monopolies hoeven geen rekening te houden met concurrenten en kunnen daarom zelf bepalen welke prijzen ze voor producten en diensten vragen.
Er zijn natuurlijk meer factoren om te bepalen of een bedrijf een monopolie positie heeft, maar deze 3 zijn een goede indicatie dat u met een monopolie te maken hebt.
Hoe worden monopolies voorkomen?
Er worden vaak maatregelen genomen om te voorkomen dat monopolies gevormd worden. Dit gebeurt vaak via het mededingingsrecht, dat is een categorie van wetten die tot doel hebben concurrentie te stimuleren en zo te voorkomen dat monopolies ontstaan.
Op deze manier draagt het mededingingsrecht er niet alleen aan bij grote bedrijven die een kans maken een monopolie te worden te onderdrukken, maar ook door de groei van kleinere bedrijven te stimuleren.
Wat zijn voorbeelden van een monopolie?
We kennen in Nederland een aantal monopolies en in de meeste gevallen zijn dit staatsmonopolies, denk bijvoorbeeld aan Prorail, een bedrijf dat door de overheid beheerd wordt en verantwoordelijk is voor het beheer van de treinsporen in Nederland. Het is vanzelfsprekend dat u, ook al bent u nog zo'n ambitieuze entrepreneur, niet zomaar een bedrijf op kunt richten om met Prorail te concurreren.
Er zijn ook bedrijven die geen officieel monopolie hebben, maar hier wel bij in de buurt komen en er daarom toch van beschuldigd worden een monopolie te hebben. denk daarbij bijvoorbeeld aan de tech giganten zoals Google en Microsoft, ondanks dat ze in vrije markten opereren en het iedereen dus vrij staat met ze te concurreren, is dit erg moeilijk door het enorme marktaandeel van deze giganten.